Door Petra Dircks
De levensloop van Ad van den Heuvel uit Gemert is een aaneenschakeling van bedrog, oplichterij en diefstal. Dat is de trieste conclusie als je zijn justitieel dossier leest. Zijn moeder had altijd al last ‘met den jongen’ die in 1941 zelfs niet schroomde een Duits soldaat op te lichten.
Het jaar waarin Hitler aan de macht komt in Duitsland, 1933, krijgt het leven van Adrianus van den Heuvel uit Gemert ook een wending. Hij maakt voor het eerst kennis met justitie. Adrianus, oftewel onzen Ad, is dan pas tien jaar oud. Maar het menneke, uit een gezin van acht kinderen, weet zijn eigen weg te bevechten. Wegens diefstal moet hij voor de kinderrechter komen. Deze stuurt hem drie maanden naar tuchtschool. Dat zal ‘m leren, hoopt ook zijn moeder Johanna Hendrika van den Heuvel – Olthuizen. Helaas. Deze veroordeling zal de eerste zijn in een lange reeks.
Veel last met den jongen
Ad wordt geboren in Uden, op 27 februari 1923. Vaders is bouwvakker en kan de kost maar nauwelijks verdienen. Het gezin verkast later naar Gemert waar Ad dus zijn eerste schreden op het criminele pad zet. Vaak jat hij dingen en liegt dan de boel bij elkaar. Moeder probeert haar zoon uit handen van de politie te houden door mensen maar te betalen voor de gestolen waar zodat ze geen aangifte doen. “Hij was een snoeper en ik had altijd al veel last met den jongen”, vertelt ze later.
De maanden tuchtschool maken op Adje geen afschrikwekkende indruk of hij heeft er lak aan, wie zal het zeggen. Vijf jaar later, Ad is dan 15 jaar, krijgt hij tot tweemaal toe weer een week tuchtschool aan de broek voor diefstal. Zijn ouders liegt hij voor dat hij werkt bij een fabriek in Helmond, maar als hij maar geen salaris meebrengt, blijkt Ad al weken terug ontslagen. Als hij in 1940 voor oplichting wordt gepakt, vindt de rechter het welletjes. Hij krijgt vier maanden gevangenisstraf.
Dan lijkt Ad zijn leven op de rails te krijgen. Hij werkt eind 1940 begin 1941 een aantal maanden op het vliegveld Groote Heide in Venlo. Dat wordt aangelegd voor een eenheid Duitse nachtjagers. Na deze klus komt Ad begin april weer naar huis, naar Gemert. Geen baan, geen geld, niks en daarom is hij er niet al te welkom. Soms slaapt Ad in de bossen om het gezeur thuis maar te ontvluchten. Elke dag is hij erop gespitst zijn kostje bij elkaar te scharrelen. Stelen, oplichten, liegen, als het maar oplevert. Met zijn 1,75 meter, slanke postuur en altijd gekleed in pak, zal hij wellicht een betrouwbare indruk hebben gemaakt. Blijkbaar is Ad onverschrokken, want op zaterdag 12 april licht hij zelfs een Duitse soldaat op, de vijand.
Koffie of sigaretten te koop
Aan het eind van de middag is Ad onderweg en ter hoogte van Oploo komt hij een Duits militair van de Wehrmacht tegen. Ad begint een praatje met deze Wilhelm Raithel (28) en biedt hem een sigaret aan. Ad vertelt later dat de Duitser hem vroeg of hij koffie of sigaretten te koop wist. Uiteraard doet Ad voor dat hij zulks aan kan komen en hij krijgt het voor elkaar dat Raithel hem 10,50 gulden geeft. Wel vraagt de Duitser aan Ad een persoonsbewijs. Deze overhandigt hem zijn pasje van het vliegveld in Venlo waar hij tot voor kort werkte. Dat stemt de Duitser blijkbaar gerust en Ad gaat op weg. Om zich nooit meer te laten zien. Raithel doet de volgende dag aangifte. Daarbij overhandigt hij aan veldwachters Kerkhove en Hagemans het werkpasje. Weliswaar zonder foto, maar wel met zijn persoonsgegevens.
Ad ondertussen gaat onverdroten door met zijn praktijken. Zo weet hij op de maandagse markt van Gemert bloemenkoopman Joost Schreuders op te lichten. Ad biedt hem een sigaret aan uit zijn gele pakje North State, populair rookwaar. Schreuders heeft wel oren naar een gratis pafje en Ad zegt hem meer te kunnen bezorgen. Op vertoon van zijn persoonsbewijs, geeft Schreuders Ad een rijksdaalder. Als Ad bij het opruimen van de markt nog niet terug is, weet de koopman dat hij erin is geluisd. De volgende dag doet hij aangifte.
Het duurt nog zes dagen voordat Ad gearresteerd wordt. Hij ziet nog kans een degelijke Gazelle te stelen en een leren beurs met 45,73 gulden. Het complete weekloon van Willem Engels, de vader van een maat van hem. Hij steelt dat uit een keukenkastje in het huis van Engels, een plek waar hij vaak overdag te vinden is als hij niet naar huis wil. Deze buit is fiks, het bedrag staat gelijk aan ongeveer een kleine 900 euro nu. Ad neemt het er dan ook even goed van en koopt een nieuw armbandhorloge. Ook geeft hij nog 11 gulden aan zijn moeder.
Heftige verklaring
De vele aangiften leiden ertoe dat de veldwachters hem op 18 april in een café aanhouden. Tijdens zijn verhoor bekent hij alles. Zijn verklaring: “Alleen als ik werk heb (…) en dus geld thuisbracht, wilden ze mij thuis ontvangen en dan kreeg ik ook te eten. (…) Dat is ook de reden waarom ik deze feiten gepleegd heb.”
En terwijl Hitler het Balkangebied verovert en groots zijn 52e verjaardag viert, zit Ad in het Huis van Bewaring in Den Bosch. Op 5 juni krijgt hij een jaar gevangenisstraf. Hij ziet af van hoger beroep.
Hoe het Hitler is vergaan, is bekend. Wat er van Ad van den Heuvel is geworden toen hij in 1942 als 19-jarige uit de cel kwam, weten we niet. Maar vrijwel zeker is dat onzen Ad het criminele pad niet heeft verlaten. In 1955 doet H. van Rooy in de gevangenis van Groningen onderzoek onder een aantal ter beschikking gestelde psychopaten en recidivisten. Van Rooy vroeg daarbij ook in Den Bosch het strafdossier op van Ad van den Heuvel…
Bron: 0810 Rechtbank in ’s-Hertogenbosch, 1940 – 1949, rolnummer 8641, doos 9
